نشانه هاي كمكي

در نوشتن نت موسيقي، براي جلوگيري از پيچيدگي و شلوغ شدن صفحه نت، از علامت هايي بهره مي گيرند تا نت نويسي تا حد امكان ساده تر انجام شود و در عين حال نوازنده يا خواننده بتواند ريزه كاري هاي مربوط به آهنگ را دريابد و اجرا كند. اين علامت ها عبارتند از انواع نت هاي زينت، تريل، گليساندو، تكرار ميزان، برگشت ها و نشانه هاي مخصوصي براي ضعيف و قوي نواختن و يا تند و كند اجرا كردن قطعه.

نت زينتي است كه پيش از نت اصلي نوشته مي شود و زمان اجرا آن خيلي كوتاه است. به طوري كه در مقايسه با كشش نت اصلي، نمي توان برايش ارزش زماني قابل توجهي قائل شد. با اين وجود به طور آشكار شنيده مي شود و نقش خود را در صداي كلي ايفا مي كند، شكل 47.

آچياكاتورا ممكن است بيش از يك نت باشد و همچنين مي تواند هر فاصله اي با نت اصلي داشته باشد، مانند مثال هاي زير، شكل 48.

به دو گونه است كه وقتي روي يك نت قرار بگيرد، اشاره اي خيلي تند به نت پايين تر و يا نت بالاتر مي كند و باز به نت اصلي برمي گردد. اگر اشاره به بالا باشد، گزش فوقاني و اگر به پايين باشد، گزش تحتاني گويند، شكل 49. اگر علاوه بر علامت گزش، روي آن علامت هاي، b يا # قرار بگيرد، به معني آن است كه نت مورد اشاره در گزش مي بايد بمل يا ديز باشد.

نشانه اي است كه اگر روي نتي گذاشته شود، آن نت و يك نت بالاترش پي در پي و به صورت تناوبي كم و بيش تند، به اجرا در مي آيند، شكل 50. اين عمل دقيقاً به اندازه ارزش زماني همان نت ادامه پيدا مي كند. اگر روي علامت تريل نشانه هاي b و # قرار بگيرد، به معني آن است كه عمل تناوب نت اصلي، مي بايست با لحاظ كردن آن نشانه باشد.

اگر قرار باشد فاصله‌ي بين نت‌هاي يك دانگ يا دور، كامل اندازه‌هايي غير از پرده و نيم‌پرده داشته باشند، آنگاه لازم است بعضي از نت‌هاي مربوطه، به اندازه‌ي معيني جا به جا شوند كه بدين منظور از نشانه‌هاي جانبي استفاده مي‌كنند. بدين صورت كه اگر پيش از نت اصلي نشانه «  » قرار بگيرد، ‌بسامد آن نت به اندازه‌ي تقريبي ربع پرده بم‌تر مي‌شود و چنانچه لازم باشد بسامد همان نت به اندازه‌ي ربع پرده بالا برود ـ يعني زيرتر شود ـ آنگاه از نشانه‌ي «   » استفاده مي‌كنند. نشانه‌هاي «   » و «   » به ترتيب سُري و كُرُن نام دارند و از ابداعات كلنل علي‌نقي وزيري هستند كه مخصوص موسيقي ايراني وضع شده‌اند.در موسيقي اغلب كشورهاي جهان و به ‌ويژه موسيقي غرب، نشانه‌هاي سري و كرن و حتي چيزي برابر آن ها وجود ندارد ولي در عوض نشانه‌هايي دارند كه بسامد نت اصلي را فقط به اندازه نيم‌پرده بالا يا پايين مي‌برند. يعني براي بم كردن نت اصلي به اندازه‌ي نيم‌پرده از نشانه‌ي b و براي زير كردن همان نت از نشانه‌ي #  استفاده مي‌كنند. اين دو نشانه به ترتيب ِبمُل و دي ِيز نام دارند.

در نت نويسي براي سهولت نوشتن و خواندن، تا حد ممكن از علامت هاي اختصاري كمك مي گيرند. براي مثال اگر در يك قطعه، محتواي دو يا چند ميزان، دقيقاً يكي باشد، به جاي آن كه همه نت ها نوشته شوند، فقط نت هاي ميزان اول نوشته مي شود و در بقيه ميزان هاي تكراري، علامت مخصوص تكرار ميزان مي آيد، شكل 51. در نتيجه كسي كه قصد اجرا كردن آن قطعه را داشته باشد، با ديدن علامت تكرار ميزان، برابر با تعداد علامت ها، ميزان اول را اجرا مي كند.

اگر در قطعه اي نياز باشد كه دو ميزان پشت سر هم، دوباره تكرار شوند، همان علامت مخصوص تكرار ميزان، روي خط ميزان قرار مي گيرد، شكل 52.

بيشتر آهنگ ها از تكرار جمله هاي گوناگون تشكيل مي شوند. در نتيجه هنگام نوشتن آن ها، لازم نيست همه تكرارها نوشته شوند. بلكه يك بار جمله اصلي نوشته مي شود و با استفاده ازيك علامت مخصوص، اجرا كننده متوجه مي شود كه اين جمله بايد كاملاً از نو اجرا شود. علامت برگشت ساده، يك دولاخط نقطه دار است كه در ابتدا و انتهاي جمله موسيقايي درج مي شود، شكل 53.

اين نوع برگشت، تمام جمله موسيقايي تكرار نمي شود. بلكه تنها بخشي از آن تكرار مي شود و پس از تكرار، در ادامه اش يك بخش جديد مي آيد، شكل 54. در اين صورت از علامت برگشت متنوع استفاده مي شود كه با شماره گذاري هاي 1 و 2 به اجرا كننده مي فهمانند بار اول اجراي بخش 1 را به جمله قابل تكرار بچسباند و بار دوم از قسمت 1 صرف نظر كند و قسمت 2 ر ابه آن بخش تكرار شونده بچسباند.